Denizi Olmayan İsviçre'yi Tsunamı Vurdu

Bu yazının başlığını bir gazetede görseniz muhtemelen, "Hadi canım, olur mu öyle şey?" dersiniz gibi hissediyorum. Ancak bu tarihsel gerçeklik olduğu yerde duruyor. 563 yılında Léman Gölü'nde dev dalgalar, insanları, evleri ve önüne gelen her şeyi süpürüp götürüyor.

Bu efsanenin ilk izleri, birbirinden bağımsız iki tarihçinin günlüklerinde ortaya çıkıyor. "Efsane" diyorum ama... Birbirini tanımayan iki tarihçi, farklı yerlerde ve hemen hemen aynı zaman diliminde böyle bir bilgiyi kayda geçiriyorsa, böyle bir olayın gerçekten yaşanmış olma ihtimali oldukça yüksek görünüyor.

Tarihçiler ve yer bilimciler de benimle aynı fikirde olmalılar ki, Léman Gölü'nde araştırmalar başlıyor. Peki, bu tsunamiye bir deprem mi sebep oldu, yoksa bir heyelan mı?

Olayın derinine dalmadan önce biraz Léman Gölü'nden bahsedelim. Batı Avrupa’nın en büyük tatlı su kaynağı olan Léman Gölü, İsviçre'nin Cenevre, Lozan ve Villeneuve şehirleri ile Fransa'nın Evian bölgesi arasında yer alıyor. Uzaydan bakıldığında bir kruvasanı andıran bu göl, doğu-batı ekseninde 73 km uzunluğa, kuzey-güney ekseninde ise en geniş yerinde 13 km genişliğe sahip.

Gölün doğu ucunda İsviçre'nin Villeneuve kenti, batı ucunda ise Cenevre şehri bulunuyor. Uzun yıllar boyunca araştırmacılar ve bilim insanları, gölün dibinde bir fay kırığı ya da büyük bir dağ göçüğü olup olmadığını araştırdı. Ancak şaşırtıcı bir şekilde, bu tarihsel kaydı destekleyecek doğrudan bir kanıt bulunamadı.

Sonunda, biraz da tesadüf eseri, bu olayın gerçek olduğu kanıtlandı. Aynı zamanda gölün içinde neden herhangi bir büyük toprak kayması ya da sıra dışı bir jeolojik oluşum bulunmadığı da anlaşıldı. Tsunaminin nedeni, bir heyelan sonucunda bir dağın çökmesi; ancak bu dağ, gölün içine değil, göle su taşıyan Rhône Nehri'nin tam da göle karıştığı noktaya yakın bir yerde, nehir deltasına düşüyor.

Bilinen bir gerçek olarak, deltaların sağlam yapılar olmadığını belirtmek gerekir. Çünkü deltalar, göl ve nehirlerin taşıdığı çakıllar ile alüvyonlardan oluşur. Üzerine büyük bir yük düşmesi durumunda, bu çakıllar adeta bilye gibi hareket ederek deltadaki toprağın tamamının göle doğru kaymasına sebep olabilir. İşte bu olayda da tam olarak bu yaşanıyor ve göl suyunda ani bir itilme meydana gelerek büyük bir tsunaminin oluşmasına yol açıyor.

Günümüzde Léman Gölü’nün suları sakin görünebilir, ancak bu büyük tsunami bize doğanın beklenmedik gücünü hatırlatıyor. Modern araştırmalar, böyle bir olayın tekrar yaşanma ihtimalini değerlendiriyor. Rhône Nehri'nin delta bölgesi hâlâ aktif bir çökme riski taşıyor mu? Göl ekosistemi ve çevredeki yerleşimler böyle bir felakete karşı ne kadar hazırlıklı? Bilim insanları bu soruların yanıtlarını ararken, Léman Gölü'nün binlerce yıllık tarihine bir sayfa daha eklenmiş oluyor.

Her ne kadar Léman Gölü bugün masmavi ve dingin görünse de, derinlerinde bir zamanlar dev dalgalar yaratan bir felaketin izlerini taşıyor.